Nöbet eylemini iş kolumuzun mevzuatından başlayarak memurluğa, oradan ulusal kanunlara, oradan da uluslararası hukukî metinlere göre inceliyorum. Yasal altyapısı olan her metinde iş kolumuzla ilgili çok sayıda hüküm yer alıyor. Yeter ki okuyup bulmasını bilene! İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi de bunlardan biri… Beyanname, 1948’ de BM Genel Kurulu’ nda kabul ediliyor; 1949’ da bizim Resmî Gazete’ de yayınlanarak yürürlüğe giriyor. 657 sayılı DMK, 1965’ te yürürlüğe giriyor yani Beyanname’ nin imzalamamızdan 16 sene önce… Şimdi Beyanname’ den nöbetle ilgili süzgecimize neler takılmış, ona bakalım:

 

Beyanname’ nin giriş paragrafında amaç açıklanırken ‘‘İnsanlığın eğitim ve öğretim yoluyla hak ve özgürlükleri geliştirmeye…’’ ifadesi dikkatimizi çekiyor. Nöbet tutmama eylem özgürlüğümüz ile nöbet ücret hakkımız burada aslında tanımlanmıştır.

 

İlk iki madde birbirini tamamlamakla birlikte ikinci maddede daha açık bir hüküm yer alıyor: ‘‘Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir görüş, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğuş veya herhangi başka bir ayrım gözetmeksizin bu Beyanname ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün özgürlüklerden yararlanabilir. Ayrıca ister bağımsız olsun ister vesayet altında veya özerk olmayan ya da başka bir egemenlik kısıtlamasına bağlı ülke yurttaşı olsun bir kimse hakkında uyruğunda bulunduğu devlet veya ülkenin siyasal, hukuksal veya uluslararası statüsü bakımından hiçbir ayrım gözetilmeyecektir.’’

 

Benzer hüküm 7. maddede de yer alıyor: ‘‘Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin bu Beyanname’ ye aykırı her türlü ayrım gözetici işleme karşı ve böyle işlemler için yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eşit korunma hakkı vardır.’’

 

Yine benzer hüküm 23. maddede de yer alıyor: ‘‘Herkesin çalışma, adaletli ve elverişli koşullarda çalışma hakkı vardır. Herkesin herhangi bir ayrım gözetmeksizin eşit iş için eşit ücret hakkı vardır.’’ Kamu görevi yürüten tüm devlet memurları nöbet veya ek çalışmalarından ücret alıyorlarsa öğretmenlerin de Beyanname’ de vurgusu yapılan eşitlik ilkesi doğrultusunda nöbetten ek-ders ücreti almalıdırlar.

 

Beyanname’ nin 4. maddesinde sanki nöbet angaryasının tanımı yapılmış: ‘‘Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz.’’ deniliyor ki ücretlendirilmeyen fazladan çalıştırmanın 1948’ den beri yasaklanmış olduğunu hatırlatmak gerek…

 

Beyanname’ nin 11. maddesinin 2. fıkrasında ‘‘Hiç kimse işlendiği sırada ulusal hukuka göre bir suç oluşturmayan herhangi bir eylem veya ihmalden dolayı suçlu sayılamaz.’’ denilmektedir. Nöbet eylemine katılan öğretmen arkadaşlarımıza herhangi bir disiplin yaptırımı uygulanamayacağını daha önce açıklamıştım. Beyanname’ de de hukuka göre suç olmayan bir ‘‘eylemden’’ dolayı kişiye ceza verilemeyeceği söyleniyor.

 

Beyanname’ nin 20. maddesine geldiğimizde sendikal eylemlerin yasallığına ithafen oluşturulmuş bir hüküm görmekteyiz:  ‘‘Herkesin dernek kurma ve derneğe katılma özgürlüğü vardır.’’ Şimdi aklınıza ‘‘Burada dernek diyor, sendika dememiş ki?’’ sorusu gelebilir. 23/4’ teki hüküm tam sizlik: ‘‘Herkesin çıkarını korumak için sendika kurma veya sendikaya üye olma hakkı vardır.’’ Maddelere bakılınca sendika kurmak ve sendikaya katılmak haksa sendikal eylem de sonuna kadar haktır!

Beyanname’ nin sonuna doğru uyarı niteliğinde maddeler yer alıyor. 28. maddede ‘‘Herkesin bu Beyanname’ de öngörülen hak ve özgürlüklerin gerçekleşeceği bir toplumsal düzene hakkı vardır.’’ Benzer uyarı 29/3’ te geçiyor: ‘‘Bu hak ve özgürlükler hiçbir koşulda Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz.’’ deniliyor ki örgütlenme ve ücretlendirme adına kişilere tanınan haklar bu iki maddeyle adeta teyit ediyor.

 

Beyanname’ nin 18 ve 19. maddeleri ile hak ve özgürlükleri kapsayan tüm maddeler nöbet eylemini doğrudan veya dolaylı olarak işaret etmektedir. Nöbet eylemimizi neredeyse temas ettiği tüm hukukî metinlere göre inceledim, mevzuat adına adeta eylemin nöbetini tuttum. Biz yazdıkça, mücadeleyi yükselttikçe bakanlık da nöbet geçiriyor…

 

 

Yücel ÖNDER

Türk Eğitim-Sen

Esenler İlçe Başkanı