Sosyal-kültürel etkinliklerin, belirli gün ve hafta kutlamalarının en yoğun olarak düzenlendiği kurumların başında okullar geliyor. Her okul devletin minyatür bir modeli gibi. Okullarda; asli işleri eğitim-öğretimden, sağlığa, çevreye, spora, doğaya, sanayiye, tarıma, teknolojiye, bilime, projeye kadar aklınıza gelebilecek hemen her alanda etkinlikler düzenlenmekte. Hatta zaman zaman bazı veliler okul idarelerine başvurarak, çocuklarına bu tür etkinliklerde görev verilmemesini istemekteler. Gerekçeleri de “çocuğum bu etkinlik, proje ve belirli gün ve hafta kutlamalarına hazırlanmaktan düzenli ders çalışamıyor” şeklinde. Tabi tam tersini düşünen, “benim çocuğum neden falanca etkinliğe alınmadı?” diye şikâyette bulunan velileri de unutmayalım. Aslında bu sorunlar; okul türlerine göre yapılacak iyi bir planlamayla, etkinlik, belirli gün ve hafta sayıları azaltılarak, çeşitli ve kurum ve kuruluşların okullar üzerinden planladıkları etkinlikler minimuma indirerek azaltılabilir. Fakat eğitim-öğretime dair etkinlikler bilakis teşvik edilmelidir ki bunlardan biri de bilgi yarışmalarıdır.

Bu anlamda, ortaokullar arası bilgi yarışmaları vesilesiyle öğrencilerin sadece içinde bulundukları dönemin derslerini değil; önceki dönemlerin derslerini tekrar etmeleri, unuttuklarını hatırlamaları, tam öğrenmenin gerçekleşmesi bakımından çok önemlidir. Bu yarışmalarda temel derslerden ve her sınıf düzeyinde sorular sorulması, talebelerin geçmiş yılların konularına çalışmalarını da beraberinde getirecektir. Ayrıca yarışmalarda sorulacak soruların ilgili branş ve sınıf öğretmenlerince hazırlanması ve bu soruların il-ilçe milli eğitim müdürlüklerinde oluşturulacak soru havuzlarında biriktirilmesiyle de o ile-ilçeye ait zengin soru bankaları oluşturacaktır.

Bilgi yarışmaları kaybedeni olmayan yarışmalardır. Bu yarışmalarda amaç; öğrencilerin bilgisini, ilgisini, görgüsünü artırmaktır. Düzenlenen bilgi yarışmaları bizlere bir kez daha göstermiştir ki, maarif davasında fail talebenin kendisidir. Bir köy okulu öğrencisi ya da bir kenar mahalle okulu öğrencisi ile yıllık 15-20 bin lira ve daha fazla ücret ödenen özel okul öğrencileri arasında bir fark yoktur. Farkı oluşturan; hangi okulun öğrencisi olursa olsun, öğrencinin planlı çalışması, dersi derste dinlemesi ve disiplinli olmasıdır. Tek bir öğrencinin bir okulu sırtlaması, başarıya ulaştırabilmesi, başarının daha çok bireysel olduğu, kişinin kendi gayreti ve eylemleriyle daha çok ilgili olduğu sonucunu ortaya çıkarmaktadır.

Bilgi yarışmalarının kazandırdıklarını şöyle sıralayabiliriz:

-Bilgi yarışmaları bizlere yeni bilgiler edinme imkânı sağlar,
-Bilgi yarışmaları eğlenerek öğrenmemizi sağlar,
-Bilgi yarışmaları bizlere hızlı düşünmeyi öğretir,
-Bilgi yarışmaları çabuk ve doğru kararlar verebilmeyi öğretir,
-Bilgi yarışmaları pek çok kategoride kendimiz ile yarıştırır,
-Bilgi yarışmaları bilgilerimizi taze tutmamızı sağlar,
-Bilgi yarışmaları zihnimizi çalıştırır
-Bilgi yarışmaları heyecanlandırır,
-Bilgi yarışmaları içimizdeki kazanma isteğini tetikler,
-Bilgi yarışmaları her yaştan insana hitap eder.(1)

Konuyla ilgili olarak yapılan bir araştırmaya göre; “Öğrencilerin % 82.5’i okulda düzenlenen yarışmalara genelde katılmak istediklerini” belirtirken, “yarışmaları gerekli görmüyorum” ve “okulda yarışmalar olmasa daha iyi olur” maddelerine % 80’in üzerinde hayır diyerek, okullarda yarışmaların yapılmasını ve gerekli olduğunu beyan etmişlerdir. Çocuklar, akran gruplarıyla ilişkilerinde, oyunlarının büyük çoğunluğunu yarışmalar üzerine oturtarak oynadıkları için, eğitim hayatında da yarışmaların devamını gerekli bulmaktadırlar. Diğer yandan öğrencilerin yarışmaları bir oyun gibi algıladıkları da düşünülebilir. Doğru olan algının da bu olması istenen bir durumdur. Çocuklar yarışmaları oyunlarının bir parçası gibi algılayıp, yarışmaları bu atmosfer içinde yapmaları, yarışmalardan beklenen yararı sağlayabilir. Dolayısıyla öğrencide olumsuz bir takım gelişmelerin de önüne geçilmiş olur...

Yöneticilerin, öğretmelerin ve velilerin yarışmaları çok ciddiye aldıklarını sezdirmeleri veya bu düşüncelerini açıkça ifade etmeleri, yarışmaya giren çocukların heyecanlanmalarına ve strese girmelerine neden olabilir. Öğrenciler, bir önceki paragrafta dile getirildiği gibi, okullarda yarışmaların düzenlenmesini istemektedirler, ancak düzenlenen yarışmaların kendilerinde stres yaratacağını da dile getirmektedirler. Bu durum bir çelişki gibi algılanabilir. Çelişkinin de yarışmaların düzenlenme biçiminden kaynaklandığı söylenebilir. Burada kaybetme kaygısının ağır bastığı görülmektedir. Yarışmayı kaybedince öğretmen ve arkadaş gruplarından utanma eğilimi, yarışmalara karşı olumsuz tutumun gelişmesine neden olmuş olabilir. Yarışmalar, kazanma ve kaybetme üzerine inşa edildiğinde, sonuçta, kaybedenin üzüleceği ve olumsuz etkileneceği, kazananın sevineceği ya da olumlu etkileneceği kaçınılmazdır. Bu şekildeki etkilenmelerin, yarışmaya verilen önemle doğru orantılı olduğu söylenebilir. Bireylerin birçok yönü ile birbirinden farklılaştıkları kabul edildiğinde, farklı yeti ve yeteneklere sahip bireyleri bir alanda benzer beceriler sergilemeye çalıştırmak doğru bir yaklaşım olamaz…

Bu sonuçların ışığında aşağıdaki öneriler getirilebilir. 1-Yarışmaların insan yaşamının bir parçası olduğu gerçeğinin öğrencilere kavratılması ve yarışmaların öğrencilerin biyolojik ve psikolojik olarak gelişimlerine hizmet edecek şekilde düzenlenmesi gerekmektedir. 2-Yarışmaların düzenlenme biçimlerinin öğrencilerde stres yaratmayacak şekilde olması gerekir. 3-Öğrencilere, yarışmada kaybedince üzülmeyecekleri, öğretmen ve arkadaşlarından utanmayacakları bir ortam sağlanmalıdır. Yarışmalarda kazanmanın ve kaybetmenin doğal olduğu bilincinin geliştirilmesi gerekir. 4-Yarışmaların öğrencilere rahatsızlık veren yönlerinin uzman görüşleri doğrultusunda ortadan kaldırılmasına çalışılmalıdır. Bu sağlanamıyorsa yarışmaların yapılmaması daha uygun olur. 5-Öğrenciler düzenlenen yarışmalara genel olarak grup halinde katılmalı veya yarışmalar gruplar arasında düzenlenmeli, bireysel yarışmalardan mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.”(2)

1-(Bkz: https://oyun000.wordpress.com/2013/04/28/bilgi-yarismasi-oynamanin-faydalari)

2- Geniş Bilgi için bkz: “İlköğretim Okullarında Okul Yönetimi Tarafından Yapılan Çeşitli Yarışmalara İlişkin Öğrenci Görüşlerinin İncelenmesi” Yüksel Gündüz, Öznur Yazıcı Artvin Çoruh Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, (www.kefdergi.com/pdf/20_ 1/20_1_11.pdf)

Ömer Emir Doğan
Eğitimci Yazar
KamuAjans.Com /ÖZEL