Temel eğitim ve ortaöğretim yaş grubundaki çocuklarda kontrolsüz bir şekilde tüketilen enerji değeri yüksek, besin degeri düşük yiyecek ve içeceklerin yetersiz, dengesiz beslenmeye bağlı olarak şişmanlık (obezite), zayıflık, kemik/diş sağlığı bozuklukları, çeşitli vitamin ve mineral yetersizliklerine neden olduğu ve yetişkinlik döneminde görülen bazı kronik hastalıklara (kardiyovasküler hastalıklar, diyabet, bazı kanser türleri vb.) zemin oluşturduğu bilinmektedir. Bazı bulaşıcı hastalıklar ile gida zehirlenmelerinin kaynağını gıda güvenilirliği kurallarına uyulmadan üretilen, satışa veya tüketime sunulan gıda maddeleri teşkil etmektedir.
Öğrenci, kursiyer ve çalışanlara (kantin/kooperatif yemekhane, kafeterya, büfe, çay ocağı gibi gıda işletmelerinde) doğru beslenme alışkanlıkları kazandırılması, sağlıklı beslenme ortamları oluşturulması ve bunların güvenilir gıdaya erişimleri konusunda bazı önlemlerin alınması zorunluluk haline gelmiştir.
Bu kapsamda; gıda işletmelerinde Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu tavsiye kararlarına uygun olarak belirlenen okul gıdası kriterlerine uyum sağlanması ve ilgi (g)'de kayıtlı Yönetmelik'e göre güvenilir gıda üretimi için gerekli olan hijyen şartlarının (personel, ekipman, ham madde, ortam hijyeni vb.) oluşturulması, üretim ve servis aşaması da dahil olmak üzere öğrencilerin sağlığı açısından risk oluşturabilecek nedenlerin ortadan kaldırılması amacıyla aşağıda belirtilen esaslara göre denetim, gözetim ve sistem yönetimi uygun görülmektedir.
Buna göre; A-Denetim Faaliyetleri: 1. Okul/Kurumların Denetim Faaliyetleri:
a) Elli ve daha fazla çalışanı bulunan okul/kurumlarda gıda işletmelerinin denetimleri, okul/kurum işveren/işveren vekili (okul müdürü/müdür yardımcısı) başkanlığında "Okul/Kurum is Sağlığı ve Güvenliği Kurulu'ndan iki üye ve okul aile birliği yönetiminden 1 (bir) velinin katılımı ile oluşturulan komisyonca her ay gerçekleştirilir.
b) Elliden az çalışanı bulunan okul/kurumlarda gıda işletmelerinin denetimleri, okul/kurum isveren/isveren vekili (okul müdürü/müdür yardımcısı) başkanlığında "Okul kurum Iş Sağlığı ve Güvenliği Ekibi veya Okul/Kurum Risk Değerlendirme Ekibi'nden iki üye ve okul aile birligi yönetiminden 1 (bir) velinin katılımı ile oluşturulan komisyonca her ay gerçekleştirilir.
c) Denetimlerde yer alan komisyon üyelerinin "Okul/Kurum Gıda İşletmesi Denetimi Eğitimi" almaları sağlanır.
ç)Bakanlığımıza bağlı Okul/kurumlarda gida işletmelerinin denetimleri, http://merkezisgb.meb.gov.tr/www/gida-isletmeleri-denetimi/dosya/40 sayfasında yayımlanan "Okul/Kurum Yemekhane, Kantin Kooperatif, Kafeterya, Büfe, Çay Ocağı Gibi Gıda İşletmelerinin Kontrol ve Denetimine İlişkin Uygulama Kılavuzu (Denetim Uygulama Kılavuzu)" ve ekinde yer alan formlara uygun olarak gerçekleştirilir .
d) Gıda işletmeleri denetiminde okul/kurum müdürlüklerince gıda güvenilirliği açısından tespit edilen büyük uygunsuzlukların bildirimi, aynı gün içerisinde İl/İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından 11/İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve İl Sağlık Müdürlüğü İlçe Toplum Sağlığı Merkezlerine denetim uygulama kılavuzuna uygun olarak yapılır.
e) Okul/Kurum müdürlüklerince küçük uygunsuzluk tespit edilmesi hâlinde, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü is Sağlığı ve Güvenliği Bürosu (İlçe ISG Büroyil İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimlerine (IL İSGB) 3 (üç) iş günü içinde bildirim yapılır.
2. İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri Denetim Faaliyetleri:
a) İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü İSG Bürolarınca, Kaymakamlık Makam Onayı ile ilçe Gıda İşletmeleri Denetim Ekipleri" kurulur.
b) İlçe Gıda İşletmeleri Denetim Ekipleri, İl Milli Eğitim Müdürlüğü gıda işletmeleri denetim komisyonu havuzunda yer alan bir temsilcinin başkanlığında, İlçe Toplum Sağlığı Merkezi (TSM) ve ilçe Tarım ve Orman Müdürlüğünden birer temsilciden oluşturulur.
c) Denetimler; İlçe İSG Bürosu yöneticisi koordinesinde, ilçe sınırları içerisinde bulunan okul/kurumlarda her eğitim öğretim yılında en az bir defa; insan sağlığı ve gıda güvenilirliği açısından tehlike oluşması ve acil tedbirler gerekmesi durumunda (okul/kurum denetim komisyonunca yapılan denetim ve kontrollerde gıda güvenliği ile ilgili büyük uygunsuzluklar aynı gün, diğer küçük uygunsuzluk bildirimleri ve şikayetler ise 3 iş günü içinde) ivedilikle yapılır.
ç) Denetimler. Denetim Uygulama Kılavuzu ve ekinde yer alan formlara uygun olarak gerçekleştirilir.
d) İlçe gıda işletmeleri denetim ekiplerince ilgili kılavuza göre denetim, bildirim, uygunsuzluk takip denetimleri gerçekleştirilir. Denetim sonunda düzenlenen raporlar 3 iş günü içerisinde ilçe denetim ekibi başkanı tarafından İlçe ISG Bürolarına teslim edilir.
e) Denetim sürecinde belirlenen uygunsuzlukların ortadan kaldırılmaması hâlinde "Milli Eğitim Bakanlığı Okul Aile Birliği Yönetmeliği'ne göre gıda işletmeleri ile yapılan sözleşmenin fesih süreci ve gıda işletmelerine uygulanacak cezai müeyyideler Okul Müdürlüğü ve İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından takip edilir.
Dilce denetim raporlarının ilçe ISG Bürolarınca Denetim Uygulama Kılavuzu'na uygun olarak İl İSGB'ye, İlçe Toplum Sağlığı Merkezine ve İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğüne iletilmesi sağlanır.
3. İl Milli Eğitim Müdürlükleri Denetim Faaliyetleri:
a) 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'na göre büyükşehir olmayan illerde, İl Gıda İşletmeleri Denetim Ekipleri oluşturulur. Büyükşehir olan illerde ise denetimlerin tarafsızlık, gizlilik, tutarlılık, geçerlilik ve sürdürülebilirlik ilkesi içerisinde koordine edilmesi sağlanır.
b) il Milli Eğitim Müdürlüklerinde gıda işletmelerinin kontrol, denetim, izleme ve değerlendirme faaliyetleri İl İSGB koordinatörü yönetiminde İl Sağlık Hizmetleri sorumlusu tarafından yürütülür.
c) İL İSGB'lerce, İl/İlçe Denetim Ekiplerinde yer alacak ve yeterli sayıda üye bulunan denetim komisyonu üye havuzu oluşturulur.
ç) Gıda işletmeleri denetim komisyonu üyesi havuzunda (öncelikli olarak sağlık hizmetleri alanı öğretmenlerinden, bulunmaması hâlinde biyoloji, sağlık bilgisi, yiyecek-içecek hizmetleri, gıda teknolojisi, kimya/kimya teknolojisi, sinif veya diğer alan öğretmenlerinden) görev alan personelin "Okul Sağlığı Hizmetlerinde Denetim Komisyonu Üyesi Eğitimi Kursu"nu almaları sağlanır.
d) IL İSGB'lerce oluşturulan denetim komisyonu üye havuzundaki personelin Valilik Onayı alınarak görevlendirmeleri sağlanır. Onaya uygun olarak görevlendirilen personelin bilgilerinin MEBBİS+İSGB Modülü'ne girişleri sağlanır.
e) Il Denetim Ekipler; gıda işletmeleri denetim komisyonu üye havuzundan bir temsilcinin baskanlığında, il Sağlık Müdürlüğü ve İl Tarım ve Orman Müdürlüğünden birer temsilciden oluşturulur.
1) Büyükşehir olmayan illerde; il mücavir alan sınırları içinde bulunan okul/kurumlarda gıda işletmelerinin denetimleri için İl Denetim Ekiplerince, ilçe Milli Eğitim Müdürlükleri için yukarıda açıklanan denetim faaliyetleri gerçekleştirilir.
g) Denetimler, yolluk ve yevmiye gerektirmeyecek şekilde, İl Milli Eğitim Müdürlüklerince araç tahsis edilerek planlanır, yolluk. yevmiye ve konaklama ihtiyaçları gerekmesi halinde ise İlgi (d)'de kayıtlı Kanun doğrultusunda il Milli Eğitim Müdürlüklerinin ilgili harcama kaleminden karşılanır.
ğ) il Denetim Raporlarının, il ISGB'lerce Denetim Uygulama Kılavuzu'na uygun olarak Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğü İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi Daire Başkanlığı ile il Sağlık Müdürlüğü ve il Tarım ve Orman Müdürlüğüne iletilmesi sağlanır.
2- Gıda İşletmeleri, Gıda Güvenilirliği-Beslenme ve Hijyen Şartları: 1. Gıda İşletmeleri ile ilgili Genel Hususlar:
a) Bakanlığımıza bağlı resmî ve özel okul/kurumların bünyesinde faaliyet gösteren kantin/kooperatif, kafeterya, büfe, çay ocağı gibi gıda işletmelerinin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirmesi,
b) Gıda işletmeleri çalışanlarının mevzuatlarda belirtilen ve yaptıkları işe özgü eğitimleri almalarının sağlanması,
c) Gıda işletmelerinde ilgi (i)'de kayıtlı Yönetmelik'te belirtilen uygun sayıda ilk yardımcı bulundurulması,
ç) Gıda işletmelerinin İlgi (ğ)'de kayıtlı Yönetmelik gereğince gerekli onay/kayıt işlemlerini tamamlamış olması,
d) Gıda işletmelerinin yetkilisi ve çalışanların "Okul Kantinlerine Dair Özel Hijyen Kuralları Yönetmeliği Eğitimi'ne katılım sağlamaları,
e) Okul/kurumların bünyesinde faaliyet gösteren gıda işletmelerinde çalışanların yaka kartı takması,
f) Gıda işletmelerinin yetkilisi ve çalışanlarının, öğrenciye ve diğer personele karşi nezaket kurallarına uygun davranması, ilgi (1)'de kayıtlı Yönetmelik'in 22'nci maddesi kapsamında yer alan uygunsuz davranışlar konusunda okul/kurum yönetimlerince gerekli izleme ve değerlendirmelerin yapılması,
g) Gıda işletmeleri tarafından Tarım ve Orman Bakanlığına ait Alo 174 Gıda Hattı ile ilgili bilgilendirme afişlerinin asılması,
ğ) Gıda işletmelerinde satılan gıdalardan kaynaklı enfeksiyon veya zehirlenmeye maruz kalmış birden çok tüketiciden şikâyet alınması veya kişilerin zehirlendiğine dair rapor bulunması durumunda, ilgili gıda maddesinin satistan ve tüketimden kaldırılarak okul/kurum yönetimlerince il Tarım ve Orman Müdürlüklerine ivedilikle bildirim yapılması,
h) Gida işletmelerinde, yetersiz ve dengesiz beslenmeye neden olabilecek gıdaların tüketimini özendirici her türlü reklam, promosyon ve tanıtım amaçlı afiş, poster, broşür vb. materyallerin kullanılmaması, bu materyallerin öğrencilerin sağlıklı beslenmelerini olumlu yönde ctkileyecek nitelikte olmasına özen gösterilmesi ve bu materyallerin kullanımı konusunda okul/kurum yönetiminden izin alınması,
1) Gıda işletmelerinde öğrenci/kursiyerlerin yemek dağıtımı ve benzeri işlerde görevlendirilmemesi,
i) Gıda işletmelerinin satışını yapacağı ürünlerin ilgili meslek kuruluşunca İlgi (e)'de kayıtlı Kanun'a göre belirlenen tavan fiyatların ilgi (1)'de kayıtlı Kanun gereğince gıda işletmelerinin görünür bir yerinde ilan edilmesi,
j) Gıda işletmelerinin görünür bir yerinde ilan edilen tavan fiyat listesinin okul/kurum yönetimince takip edilerek tavan fiyat üzerinde satışa izin verilmemesi,
k) Okul/kurum yönetimince öğrencilerin, kontrol ve denetimi olmayan işletmelerden (seyyar satıcılar vb.) yiyecek satın almamaları konusunda bilgilendirilmesi ile okul/kurumu etkileyen kontrol ve denetimi olmayan gıda satışı konusunda önleyici gerekli tedbirlerin alınması,
l) Gıda isletmelerinde ilgi ()'de kayıtlı Yönetmelik'e uygun olarak ilk yardım malzemelerinin eksiksiz bulundurulması, Kantin, kafeterya, büfc. çay ocağı gibi gıda işletmelerinde kayıt dışı personel çalıştırılmaması gerekmektedir.
2. Gıda Güvenilirliği ve Beslenme ile ilgili Hususlar:
a) Bakanlığımıza bağlı resmî ve özel okul/kurumların bünyesinde faaliyet gösteren kantin/kooperatif, kafeterya, büfe, çay ocağı gibi gıda işletmelerinde satisi uygun olan/satışı uygun olmayan gıda ve içecekler ile belirlenen kriterleri sağladıklarında satışı uygun olan gıda ve içecekler Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu önerileri doğrultusunda Sağlık Bakanlığınca belirlenir. Belirlenen tüm csaslar http://merkezisgb.meb.gov.tr/www/gida-isletmeleri denetimi/dosya/40 sayfasında yayınlanır, gerekli hâllerde güncellenir. Satışa sunulacak tüm gidalario ilgi (1) 'de kayıtlı Yönetmelik'e ve Yönetmelik'e bağlı ikincil mevzuata uygun olması,
b) Kriterleri karşılaması halinde satışına izin verilen hazır ambalajlı gıdalarda okul gıdası logosu bulunması, logo bulunmayan gıdaların satışının yapılmaması,
c) Okul, pansiyon ve yurtlara yemek sağlayan gıda işletmeleri, yemek fabrikaları ve okul pansiyon yemekhanelerinde üretilen yemeklerin her çeşidinden alınan yeterli miktarda örneğin hijyenik ve tek kullanımlık kaplarda 72 saat uygun koşullarda (soğukta ya da dondurarak) zorunlu olarak muhafaza edilmesi,
ç) Bakanlığımıza bağlı resmi ve özel okul/kurumların bünyesinde faaliyet gösteren kantin kooperatif, kafeterya, büfe, çay ocağı gibi gıda işletmelerinde satışa sunulacak olan gıdalar ile üretimde kullanılan ham maddeleri üreten gıda işletmelerinin Tarım ve Orman Bakanlığından işletme onay/kayit numarasının bulunması,
d) Gerekli izinleri alarak kantinde yemekhane hizmeti veren işletmeler haric kantin kooperatif, kafeterya, büfe, çay ocağı gibi gıda işletmelerinde çiğ et vb. ürünlerinin hiçbir şekilde bulundurulmaması; hazır veya yarı hazır halde işlenmiş et ve et ürünlerinin ise soğuk zincir kırılmadan, uygun şartlarda muhafaza edilmesi,
e) Çiğ olarak servis edilecek olan gıdaların (salata, meyve vb.) bol su ile iyice yıkanarak hazırlanması, hazırlandıktan sonra üzeri Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından verilen işletme kayıt numarası bulunan gıda işletmelerinin ürettiği streç-film gibi ambalaj malzemeleri ile kapatılarak servise kadar buzdolabında muhafaza edilmesi,
f) Servise sunulan qidaların tüketimi için tercihen tek kullanımlık araç gereçlerin (bardak, tabak, çatal, kaşık vb.) kullanılması,
g) Okul/kurumlarda kantin olarak faaliyet gösteren gıda işletmelerinin, ilgili mevzuatlara uygun olarak gerekli yetki ve izinleri (ruhsat, kayıt, faaliyet değişikliği vb.) almadan yemekhane faaliyeti gerçekleştirmemesi gerekmektedir.
3. Hijyen Şartları ile İlgili Hususlar:
a) Bakanlığımıza bağlı resmî ve özel okul/kurumların bünyesinde faaliyet gösteren kantin, yemekhane, kafeterya, büfe, çay ocağı gibi gıda işletmelerinin ilgi (g) ve (k)'da kayıtlı Yönetmelik şartlarına uygun olması,
b) Gida isletmelerinde çalışanların İlgi (k)'da kayıtlı Yönetmelik'e uygun olarak Hijyen Eğitimi Sertifikaları olmadan çalıştırılmaması,
c) Gıda işletmelerinde çalışanların ilgi (k)'da kayıtlı Yönetmelik'in 9'uncu maddesinde yer alan "Çalışmaya engel teşkil eden hastalıklar” başlığına göre, sağlık raporu olmadan çalıştırılmaması gerekmektedir.
Bakanlığımız 10.03.2016 tarihli ve 2852893 sayılı "Okul Kantinlerinde Satılacak Gıdalar ve Eğitim Kurumlarındaki Gıda İşletmelerinin Hijyen Yönünden Denetlenmesi Genelgesi" yürürlükten kaldırılmıştır.
Denetim faaliyetlerinin yukarıda belirtilen esaslara uygun olarak hassasiyetle yürütülmesi, herhangi bir aksaklığa meydan verilmeden yönetilmesi ve izlenmesi, geleceğimizin teminatı çocuklarımızın sağlıklı eğitim ortamlarında yetiştirilmesi, öğrencilerin ve çalışanların sağlığını korumak amacıyla süreçlerin ilgi'de kayıtlı mevzuata uygun olarak herhangi bir aksamaya meydan verilmeden yürütülmesi gerekli görülmektedir.
Bilgilerini ve gereğini rica ederim.
Ziya SELÇUK
Bakan
